Wiskunde als toegang tot je gevoel

Op International Pi-Day verkennen we het getal pi (π) en wat het ons leert over ons mens-zijn.

International Pi-Day

In 1988 startte een Amerikaans Fysicus met het vieren van Pi-Day. In de Angelsaksische landen noteren ze bij een datum eerst de maand en daarna de dag. Dus 14 maart wordt dan March 14 of 3/14. Wanneer je de slash (of Duitse komma) door een gewone komma vervangt, krijg je 3,14 of het begin van het getal pi (π). Sinds 2019 is Pi-Day door UNESCO erkend als Internationale Dag van de Wiskunde.

Wat maakt het getal pi (π) nu zo bijzonder? π is een irrationaal getal. Rationale getallen zij getallen die een verhouding uitdrukken (ratio in het latijn) tussen twee ‘ronde’ getallen. We kunnen ze schrijven als een breuk bv. 1/3, 2/5, 7/8… Het irrationaal getal π geeft ook een verhouding weer, nl. die tussen de doorsnede van een cirkel en de omtrek ervan. En die bedraagt altijd 3,141592… Maar het is niet te schrijven als een breuk én het vertoont een oneindige reeks getallen na de komma zonder patroon en zonder herhaling zoals bij 1/3 = 0,3333333…

Menselijke verhoudingen

Mooie verhoudingen brachten de Grieken al in verband met schoonheid. We zien het in tal van kunsten: in de architectuur, de beeldhouwkunst, de muziek of de typografie. Schone verhoudingen als harmonie, harmonische verhoudingen.

Wanneer we dat op mensen toepassen ervaren we ook al vlug het verschil tussen harmonische verhoudingen en disharmonie in relaties. Bij harmonie ervaren we rust, balans, eenheid, evenwicht en ook wel controle en innerlijke vrede. Verstoring van die harmonie zorgt eerder voor onrust, chaos, veelheid, onevenwicht, onvrede of zelfs angst.

Oorlog en vrede

In deze tijd waarin oorlog weer dichterbij komt, ondervinden we hoe de verstoring van evenwicht en rust ook gevoelens van angst en ongemak oproept. Iets gelijkaardigs beleefden we ook al tijdens de coronacrisis of de natuurrampen als gevolg van klimaatverstoring. Het oncontroleerbare, onvoorspelbare brengt ons bij het irrationele luik van het leven. Sinds de Verlichting geloven we dat de ratio of de rede dé bron bij uitstek is om controle te krijgen over de wereld en over onszelf.

Maar we stellen vast dat het irrationele, onze gevoelens en onze angsten evengoed deel uitmaken van ons mens-zijn. En dat niet alles in de wereld rationeel en voorspelbaar is. De ‘logica’ in een oorlog of die van de natuur, volgt niet altijd onze common sense.

We bevinden ons in de paradox tussen die twee polen van rede en gevoel. We worden echter maar heel als mens wanneer we een balans vinden tussen die twee polen in onszelf én in de wereld.

Balans vinden in de paradox

Daarom vind ik het getal π zo’n speciaal getal. Het is enerzijds een constante, een vaste verhouding, maar het bestaat anderzijds uit een opeenvolging van schijnbaar willekeurige cijfers waar geen patroon of logica in te herkennen valt en waar geen einde aan komt. Die oneindigheid heeft een symbool (∞) dat die balans of die dans tussen de twee polen heel mooi weergeeft. Het rationele en het irrationele verenigd in een getal: π. Happy Pi-Day.